Çin’in Wuhan şehrinde başlayıp tüm dünyaya yayılan, 2020 yılı Mart ayında da ülkemizde görülen Corona virüs (covid-19) salgını tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de ekonomiyi derinden etkilemiştir.

Alınan tedbirler kapsamında Aile Çalışma Bakanlığı’na bağlı İş-Kur Genel Müdürlüğü’nce Kısa Çalışma ödeneğinin (mevcut şartları kolaylaştırılarak) uygulamaya alındığı açıklanmıştır.

Bu bilgi notunda, kısa çalışma ve ödeneğine dair yasal mevzuat, uygulamalarda karşılaşılabilecek sorunlara dair değerlendirmelerimiz paylaşılmakta olup; bu tarih itibari ile güncel olan bilgilerin, uygulamalarınızda yol gösterici ve faydalı olmasını diliyoruz.

Yasal Dayanağı

Kısa Çalışma’nın yasal dayanağı, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun Ek 2. Maddesi ile Kısa Çalışma Ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik’tir.

Söz konusu yasa ve yönetmelik maddelerine göre, genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle, işyerinde uygulanan çalışma süresinin, işyerinin tamamında veya bir bölümünde geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın en az dört hafta süreyle faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere kısa çalışma yapılabilir. Haftalık çalışma süresinin en az 1/3 oranında azalması demek 6 iş günü çalışmanın yapıldığı bir iş yerinde 4 gün çalışma yapılması anlamına gelmektedir.

Kısa çalışma ödeneği; işyerinde yapılan kısa çalışma nedeniyle üç ayı aşmamak üzere çalışamayan sigortalılara gelir desteği sağlayan uygulamadır.

1-Hangi İşçiler Kısa Çalışma Ödeneğinden Faydalanabilir? İşçiler Açısından Gerekli Şartlar Nelerdir?

Mevcut düzenlemede işçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için “kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olup; son 3 yıl içinde en az 600 gün prim ödemiş” olması gerekmekte iken, Kısa Çalışma Ödeneğinden faydalanma şartlarını kolaylaştıran yasal düzenleme, Resmî Gazete’ nin 26.03.2020 tarihli mükerrer sayısında yayınlanan 7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’ un 41. Maddesi ile yürürlüğe girmiştir.

4447 sayılı Kanuna eklenen “GEÇİCİ MADDE 23” ile yeni korona virüs (Covid-19) kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan kısa çalışma başvurularına dair şartlar kolaylaştırılmış olup; işçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için “çalışma başlama tarihinden önceki son 60 gün hizmet akdine tabi olması, son üç yıl içinde 450 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödenmiş olması” gerekmektedir.

İşverenlerin tüm işçileri için başvuru yapmasına engel bir husus bulunmamakta olup; söz konusu prim ödeme şartlarını sağlayanlar bu haktan yararlanabilecektir.

2- İşçilerin Kısa Çalışma Ödeneğinden Faydalanabilmeleri İçin Başvuru Kim tarafından ve Nasıl Yapılır?

İşverenlerin, korona virüsten olumsuz etkilendiğini ileri sürerek, buna ilişkin kanıtlarla birlikte bağlı olduğu İŞKUR biriminin elektronik posta adresine elektronik posta göndermek suretiyle başvuru yapması gerekmektedir. Belgelerin ıslak imzalı hali ise işyerlerinin dosyasında muhafaza edilmek üzere bilahare gönderilmelidir. 23 Mart 2020 tarihi itibariyle korona virüs sebebiyle kısa çalışma başvuruları alınmaya başlanmıştır.

Başvurularda Kısa Çalışma Talep Formu, Kısa Çalışma Uygulanacak İşçi Listesi ile korona virüsten olumsuz etkilenildiğine dayanak teşkil eden belgelerin eklenmesi gerekmektedir. Ancak, başvuruya eklenmeyen veya eksik belgelerin olması halinde başvurunun reddedilmesi söz konusu olmayacak; gerektiğinde İş-Kur tarafından işverenle irtibata geçilerek ilave belgeler talep edilebilecektir.

Bu kapsamda işletmesel karar (yönetim kurulu kararı) alınması gerektiği de düşünülmektedir. Zira; deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumlar için diğer zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan başvurular için Yönetim Kurulu Kararı aranmaz ise de; genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebeplerle ilgili Yönetim Kurulunca alınmış bir karar bulunmuyorsa işverenlerce yapılan başvurular Kurum birimi tarafından reddedilir.

İŞKUR tarafından yayınlanan “Kısa Çalışma Talep Formu” nda başvurunun nedenleri arasında “Dışsal etkilerden kaynaklanan zorlayıcı sebep-Covid-19 etkisi” ne yer verilmiş; buna dair yapılan bilgilendirmede: “ Çin Halk Cumhuriyeti’nin Vuhan kentinde ortaya çıkan ve birçok ülkede tesirini gösteren yeni tip Koronavirüsün (Covid-19) olası etkileri dikkate alınarak “dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebep” kapsamında kısa çalışma uygulaması başlatılmıştır.” Denilmiştir.

Söz konusu İş-Kur bilgilendirmesinde ayrıca: “Cumhurbaşkanlığı, Bakanlıklar veya ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından faaliyeti durdurulan iş yerleri ile ilgili olarak yapılan uygunluk tespiti incelemelerinde, iş yerlerinin sadece bu kapsamda olup olmadığına ilişkin belgeler yeterli olacaktır. Örneğin işletme ruhsatı…

İşverenlerin yönetimsel kararları çerçevesinde faaliyeti durdurulan veya azaltılan iş yerleri ile ilgili olarak yapılan uygunluk tespiti incelemelerinde ise, durumu ortaya koyacak ilgili belgeler yeterli olacaktır. Örneğin Yönetim Kararı … ….” denilmektedir.

Bu nedenlerle, İş-Kur başvurusu yapılmasından önce, dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebeplerle ilgili Yönetim kurulu kararı alınması gerekebilir.

3-Kısa Çalışma Ödeneği Başvuru Süresi Nedir?

Yeni korona virüs (Covid-19) kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle gerçekleştirilecek kısa çalışma başvuruları için yapılan düzenlemelerin 30/6/2020 tarihine kadar geçerli olduğu belirtildiğinden, anılan tarihe kadar başvuru yapılabilecektir.
Başvuru tarihini 31/12/2020 tarihine kadar uzatmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.

4- Kısa Çalışma Ödeneğinin Kapsamı ve Süresi Nedir? Ödeme İşverenlere Mi Yapılır?

Kısa çalışma ödeneği, çalışanların çalıştırılamadıkları süre için yapılan bir ödemedir. Bu dönemde çalışanların yalnızca genel sağlık sigortası primleri ödenmektedir. Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç ayı aşmamak kaydıyla kısa çalışma yapılan süre kadardır.

Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son on iki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %60’ıdır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’sini geçemez. Bu kapsamda 1.752,40 TL ile 4.380,99 TL aralığında kısa çalışma ödeneği ödenebilmektedir.
Kısa çalışma ödeneği, çalışmadığı süreler için PTT Bank aracılığı ile işçinin kendisine ve aylık olarak her ayın beşinde ödenir.

5-Başvurular Nasıl İncelenir ve Başvuru Sonuçları Nasıl Takip Edilir?

COVİD-19 kapsamında yapılan kısa çalışma başvurularının uygunluk tespitinde tüm incelemeler mahalline gidilmeksizin Rehberlik ve Teftiş Başkanlığında veya Grup Başkanlıklarında sadece ilgili başvuru evrakı ile ekleri üzerinden ve tespit tutanağı düzenlenmeksizin gerçekleştirilecektir.

Korona virüsten olumsuz etkilendiği gerekçesiyle kısa çalışma talep eden işverenlere başvurularının sonucu, elektronik posta yoluyla taleplerini gönderdikleri adrese yapılır. Bu madde kapsamında yapılan başvurular, başvuru tarihinden itibaren 60 gün içinde sonuçlandırılır. Talebi uygun bulunan işverenlerin, Kurumca bildirilen sürede Kısa Çalışma Bildirim Listesini güncelleyerek başvuru yaptıkları İŞKUR biriminin elektronik posta adresine göndermesi gerekmektedir.

6- Kısa Çalışma Ödeneği’ nden faydalanırken işçi çıkarmak mümkün mü?

26.03.2020 Tarihli Resmi Gazete’ de yayınlanan 7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’ da yapılan düzenleme gereği, kısa çalışma uygulamasından yararlanabilmek için, iş yerinde kısa çalışma uygulanan dönemde 4857 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde yer alan sebepler hariç olmak kaydıyla (haklı nedenle fesih sebepleri) işveren tarafından işçi çıkarılmaması gerekmektedir.