Bilindiği üzere, Covid-19 salgınının görüldüğü andan itibaren, Sağlık Bakanlığı ve Bilim Kurulu’nun önerileri de dikkate alınarak, ülkemizde birçok tedbir alınmış olup; bu kapsamda İçişleri Bakanlığınca, 30 büyükşehir ve Zonguldak’ta il sınırları içerisinde belirli dönemlerde sokağa çıkma yasağı uygulamasına da gidilmiştir.

Gelinen aşama ve sokağa çıkma yasağı uygulamasının devam etmesi ihtimali, hali hazırda faaliyeti devam eden işyerlerinde anılan günlerde işçilere yıllık izin kullandırılmasının mümkün olup olmadığını; telafi çalışması yapılıp yapılamayacağını gündeme getirmiştir.

Belirtmek gerekir ki; bu konuda ilgili mevzuatta herhangi bir açıklık bulunmasa da; mevzuatın iş hukuku çerçevesinde yorumu ile çözüm üretilebileceği düşünülmektedir.

Yıllık izin hakkının yasal dayanağı:

Yıllık ücretli izin hakkı ve izin süreleri 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 53. Maddesinde düzenlenmiş olup; anılan düzenlemeye göre işyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir.

Yıllık Ücretli İznin Uygulanması ise, Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Söz konusu yönetmeliğin 6. maddesi hükmünde açıkça yıllık ücretli iznin işveren tarafından bölünemeyeceği belirtilmektedir.

Yine yönetmelik hükmü gereği, 53 üncü maddede öngörülen izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere (Değişik ibare: RG-18/8/2017- 30158) bölümler halinde kullanılabilir.

1- Sokağa Çıkma Yasağında İşçilere Yıllık İzin Kullandırılabilir Mi?

Uygulamada ve Yargıtay kararlarında kabul edildiği üzere, iş sözleşmesi, personel yönetmeliği, TİS gibi taraflarca belirli tarih ve şekiller kararlaştırılmamış ise işçinin ne zaman ücretli izne çıkarılacağını belirleme yetkisi işverene aittir. İşveren bu yönetim hakkını diğer hususlarda olduğu gibi iyi niyet kuralları içerisinde kullanmak zorundadır.

Buna göre, işverenin tek taraflı kararı ile sokağa çıkma yasağı uygulanan dönemlerde işçilere yıllık izin kullandırabileceği düşünülebilecektir.

Ancak kabul etmek gerekir ki; işçilere tanınmış olan yıllık izin, anayasadan kaynaklı bir dinlenme hakkıdır. İşverenin yönetim hakkı kapsamında tek taraflı olarak işçilere yıllık izin kullandırabileceği kabul edilir ise; bu durum işçilerin yıllık dinlenme hakkının kalmayacağı anlamına gelecektir. Kaldı ki; gelinen aşamada işçilere bütün yıllık izinleri neredeyse zaten kullandırılmıştır.

Ayrıca, ilgili yönetmelik hükmü gereğince 10 günlük yıllık izin hakkının saklı tutulması da gerekmektedir.

Bu nedenlerle, sokağa çıkma yasağı döneminde tek taraflı olarak işçilere yıllık izin kullandırılması mümkün kabul edilebilir ise de; ilgili yönetmelik hükmü gereği ve dinlenme hakkının zayi olmaması adına işçinin talebi/ onayı ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere bölümler halinde yıllık izin kullandırılması daha uygun olabilecektir.

2-Sokağa Çıkma Yasağı Nedeniyle Telafi Çalışması Yapılabilir mi?

Telafi çalışmasının yasal dayanağı

İş Kanunu’ nun Telafi Çalışması başlıklı 64. Maddesi: “Zorunlu nedenlerle işin durması, ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi veya benzer nedenlerle işyerinde normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması veya tamamen tatil edilmesi ya da işçinin talebi ile kendisine izin verilmesi hallerinde, işveren dört ay içinde çalışılmayan süreler için telafi çalışması yaptırabilir” şeklindedir.

Burada öncelikle belirtmek gerekir ki; İş Kanunu’ nda zorunlu neden ve zorlayıcı neden tanımlarına yer verilmemiştir. Ancak İş Kanunu’ nun Zorunlu Nedenlerle Fazla Çalışma başlıklı 42. Madde metninde: “yahut zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkmasında fazla çalışma yaptırılabileceğinin” düzenlenmesi nedeni ile zorunlu nedenlerin, zorlayıcı nedenleri de kapsadığı anlaşılmaktadır.

Söz konusu 42. Madde hükmü şöyledir: “Gerek bir arıza sırasında, gerek bir arızanın mümkün görülmesi halinde yahut makineler veya araç ve gereç için hemen yapılması gerekli acele işlerde, yahut zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkmasında, işyerinin normal çalışmasını sağlayacak dereceyi aşmamak koşulu ile işçilerin hepsi veya bir kısmına fazla çalışma yaptırılabilir. Bu durumda fazla çalışma yapan işçilere uygun bir dinlenme süresi verilmesi zorunludur”.

Dolayısıyla, zorunlu neden zorlayıcı nedeni de kapsayan daha genel bir ifade olarak düşünülebilir.

Bu nedenlerle de sokağa çıkma yasağında zorlayıcı nedenle, çalışılmayan süreler için yasağın kalktığı günden itibaren, günlük 11 saat çalışma süresini aşmamak ve günde üç saatten fazla olmamak koşulu ile telafi çalışması yapılması mümkün olduğu kabul edilebilecektir. Tabi bu halde sokağa çıkma yasağı döneminde işçilere tam gün ücret ödenmesi gerekmektedir.