İletişim araçlarının gelişmesiyle sosyal medya kanallarının kullanımı günden güne artmıştır. Sosyal medya üzerinden gerçekleştirilen çekilişler ise günümüzün popüler ögelerinden birini oluşturmaktadır. Bu iletişim araçlarından en aktif ve etkili olanları kuşkusuz internet üzerindeki sosyal paylaşım (instagram, twitter vb.) ağlarıdır. İnternet üzerinden yapılan özellikle ticari amaçlı satış-pazarlama-reklamcılık faaliyetlerinin son zamanlarda oldukça önem kazandığı görülmektedir. Yaygınlaşan sosyal paylaşım ağlarıyla birlikte pek çok kişi ve kurumun internet üzerinden çeşitli amaçlarla çekilişler düzenlediği görülmektedir.

Çekiliş kampanyaları, ticaret hacmini artırmak, ticari faaliyetlerde aktivasyonu sağlamak, piyasayı canlandırmak amaçlarıyla; kampanya düzenlemek ve bu kampanyaya katılanlar arasından kazanan kişileri belirlenen usul üzerinden nakit olmayan karşılıklarla ödüllendirmek anlamına gelmektedir.

Türkiye’de şans oyunları ve çekilişler karşılık bakımından; (i) karşılığı nakit olmak üzere, şans oyunlarını plânlama, tertip etme ve çekiliş düzenlemesi ve (ii) karşılığı nakit olmayan piyango ile çekilişlerin tertibine izin verilmesi olarak ikiye ayrılmaktadır. Türkiye’de karşılığı nakit olmak üzere, şans oyunlarını plânlama, tertip etme ve çekiliş düzenleme hakkı Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü’ne ait olsa da bu hak 6 Ocak 2017 tarihinden itibaren 49 yıl süreyle Türkiye Varlık Fonuna verilmiştir.

Karşılığı nakit olmayan piyango ile çekilişlerin tertibine izin verilmesi, bunların izlenmesi, denetlenmesi suretiyle katılımcıların hak ve menfaatlerinin korunmasına dair usul ve esaslar Karşılığı Nakit Olmayan Piyango ve Çekilişler Hakkında Yönetmelik’te (“Yönetmelik”) düzenlenmektedir. Yönetmeliğe göre Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü (“İdare”);

• İzin taleplerini değerlendirmeye,
• Düzenlemenin izin kapsamı içinde olup olmadığına karar vermeye,
• Uygun görülenlere izin vermeye,
• Aynı kişi veya kuruluş tarafından veya ürün bazında bir takvim yılı içinde düzenlenebilecek piyangoların sayısı ile katılım şekil ve şartlarını belirlemeye,
• Taahhüt edilen ikramiyelerin tutar, adet ve niteliklerine sınırlama getirmeye,
• Kampanya ve çekiliş tarihlerini değiştirmeye ve ertelemeye,
• Verilmiş olan izinler ile çekilişleri iptal etmeye,
• Günün gelişen şartlarına uygun olarak piyangolarla ilgili olarak benzeri kurallar koymaya,
• İlgili Kanunlar ile bu Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket edenlerin piyango faaliyetlerinin durdurulmasını ve bunlarla ilgili her türlü ilan, reklam, bilet, kupon, katılım numarası ve benzerlerinin toplatılmasını mahallin en büyük mülki amirinden talep etmeye,
• Piyangoları izlemeye ve denetlemeye

Yetkilidir.

Yönetmeliğin6. maddesine göre; ticari faaliyette bulunan gerçek ve tüzel kişiler, kamu kurum ve kuruluşları, dernekler, vakıflar, cemaatler, emeklilik ve yardımlaşma sandıkları, spor kulüpleri, okul aile birlikleri piyango düzenleyebilirler. Bu çekiliş türlerinden en yaygın uygulama alanı olan ticari amaçla tertip edilen çekilişlerdir. Sosyal medya üzerinden yapılanlar dahil olmak üzere tüm çekiliş ve piyango düzenlenmeleri idari izne tabidir. Çekilişlere yönelik, taahhüt edilen ikramiyeleri kazanacak katılımcılara uygulanacak usul ve esaslar Milli Piyango İdaresi tarafından uygun görülmüş olan kur’a çeşitlerinden biri ile belirlenmektedir.

I. Başvuru ve İzin Alma Zorunluluğu

İnternet ve sosyal paylaşım ağları üzerinden; piyango ve çekiliş düzenlemeye karar veren kişi ve kuruluşların İdare’ye başvurarak izin almaları yasal bir zorunluluktur: Doğrudan veya bir mal ve hizmetin satışı nedeniyle, bedelli ya da bedelsiz, bilet, kupon, iştirak numarası veya her ne şekilde olursa olsun katılım hakkı verilerek karşılığı nakit olmayan her türlü eşya ve benzeri piyango ve çekiliş tertip edilebilmesiiçin İdareden izin alınması gerekir.Milli Piyango İdaresi’nden izin alınmadan yapılan tüm çekilişler için cezai şart söz konusu olacak ve hukuki sorumluluk doğacaktır.

320 Sayılı “Milli Piyango Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’ninPiyango Tertip ve Çekiliş Düzenleme Hakkı Başlıklı 41. Maddesi –(Değişik: 1/8/2003-4971/20 md.):“…. Doğrudan veya bir mal ve hizmetin satışı nedeniyle, bedelli ya da bedelsiz, bilet, kupon, iştirak numarası veya her ne şekilde olursa olsun katılım hakkıverilerek karşılığı nakit olmayan her türlü eşya ve benzeri piyango ve çekiliş tertip edilebilmesi için İdareden izin alınması zorunludur.”

Çekiliş başvurusu, Milli Piyango İdaresi’nce incelenerek; şartları taşıyan başvurular için düzenleme izni verilecektir. Bu Yönetmelik kapsamı dışında oldukları tespit edilen başvurular ile uygulanabilirliği mümkün görülmeyen düzenlemeler hakkında ise, başvuru sahiplerine bu durum yazılıolarak bildirilecektir.

Çekiliş kampanyası başlama tarihinden en az 15 gün önce başvuru dilekçesi ve başvuru dilekçesine eklenecek belgeler Milli Piyango İdaresine fax yoluyla iletilecektir. Ardından evrakların asıllarının Milli Piyango İdaresi’ne ulaştırılması gerekmektedir.  Milli Piyango İdaresi’nden izin alınmaksızın herhangi bir mecra üzerinden çekiliş duyurusu yapılması yasa ve usule aykırı olup, cezai sorumluluk doğuracaktır. İdarece verilecek izin, sadece izin belgesinde belirtilen kampanya ve piyango için geçerli olacaktır.

Başvuru ve İzin Gerektirmeyen İstisnai Durumlar:

 Yönetmeliğin 2. maddesi yönetmeliğin kapsamına girmeyen halleri düzenlenmiştir:

• Kamu kurum ve kuruluşları, dernekler, vakıflar, spor kulüpleri, okul aile birlikleri, emeklilik ve yardımlaşma sandıkları ve cemaatlerin eğlence, anma, kutlama gibi amaçlarla düzenledikleri toplantılarda, münhasıran toplantıya katılanlar arasında düzenlenen ve toplantı süresi içinde başlatılıp sonuçlandırılan karşılığı nakit olmayan piyango ve çekilişler,
• Firmaların münhasıran başbayi ve bayileri arasında, mal ve hizmet satışlarını artırmak amacıyla, ciro primi niteliğinde vereceği ikramiye ve hediyelerin tespitine yönelik yapacağı çekilişler,
• Çekiliş yapılmaksızın önceden belirlenen ve ilan edilen şartları taşıyanların tamamına ikramiye verilmesi şeklindeki düzenlemeler,
• Katılımcılardan herhangi bir bedel talep edilmemesi ve bir mal veya hizmetin pazarlama veya satışı amacına yönelik olmaması kaydıyla bu Yönetmeliğin yarışma olarak tanımladığı düzenlemeler,
• Yarışma veya bu mahiyetteki düzenlemelere katılacak olanların çekiliş ya da kura yöntemine başvurulmaksızın, önceden ilan edilen şartlara göre seçildiği düzenlemeler ile aday olanların huzurunda sadece bunlar arasından çekiliş veya kura yöntemiyle belirlendiği düzenlemeler,
• Bir hak, hizmet veya imkandan yararlanacak olanların seçimine veya öncelik sıralarının belirlenmesine yönelik olarak yapılan ve ikramiye taahhüdü içermeyen düzenlemeler,
• Bir kişinin kazanabileceği ikramiyenin rayiç bedelinin 8/6/1959 tarihli ve 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun 4 üncü maddesinin (e) fıkrasında belirtilen istisna tutarının % 2 sinin altında kaldığı düzenlemeler,
• Sosyal amaçlı piyangolar,

Yönetmelik kapsamına girmez.

Karşılığı nakit olmayan çekilişler kurum içi ve kurum dışı çekilişler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Yönetmeliğin 2-f maddesi gereğince: Katılım şartını yerine getiren bir kişiye verilecek olan ikramiyenin rayiç bedeli1 Ocak 2020 tarihinden itibaren KDV dahil 141,20-TL ve altındaolduğu düzenlemelerkurum dışı çekilişlerdir ve idarenin iznine tabi değildir. Söz konusu kurum dışı çekilişler için Milli Piyango İdaresi’ne 2.360-TL ödeme yapmak kaydı ile izin başvurusu yerine bildirim yapılması gerekmektedir.

Karşılığı Nakit Olmayan Çekilişler Yönetmeliği’nin 2. maddesinde belirtilen istisnai haller dışında kalan durumlar için Milli Piyango İdaresi’ne başvuru yapma zorunluluğu doğmaktadır.  Ancak Yönetmelik şartlarını taşımayan; çekiliş ve piyango sayılmayan sosyal medya yarışmaları/etkinlikleri düzenlenmesi halinde;ilgili Yönetmelik kapsamı dışına çıkılabilmektedir. Örneğin; bazı kurumların düzenlediği: “Başvuran 50. Kişiye, 100. Kişiye ve 150. Kişiye X marka saat hediye edilecektir”gibi bir uygulama çekiliş mahiyetinde değildir ve yönetmelik kapsamı dışındaki gri alanı teşkil etmektedir. Ancak uygulamada bu tip kampanyalar her ne kadar yönetmelikte geçen piyango ve çekiliş kapsam ve tanımına uygun değilse de Milli Piyango İdaresi’nin denetlemesi ve değerlendirmeye alması ihtimalini barındırmaktadır. Zira, konunun esasını düzenleyen 320 sayılı KHK’nın 41. Maddesinde “…bilet, kupon, iştirak numarası veya her ne şekilde olursa olsun katılım hakkı verilerek karşılığı nakit olmayan her türlü eşya ve benzeri piyango ve çekiliş tertip edilebilmesi için…” ifadesi yer almakta olup Milli Piyango İdaresince bu maddenin geniş yorumlanarak çekiliş olup olmamasına bakılmaksızın herhangi bir şekilde katılım hakkı verilen işlerin de Milli Piyango İdaresi denetiminin altında olduğu uygulaması söz konusudur. Bu doğrultuda Milli Piyango İdaresince aleyhe bir kanaate varılması halinde, kampanya düzenleyicisi hakkında yasal işlem başlatılması riski doğabilecektir.

Yönetmeliğin 7-b Maddesinde yer alan: “Bu Yönetmelik kapsamı dışında oldukları tespit edilenler ile uygulanabilirliği mümkün görülmeyen düzenlemeler hakkında ise, başvuru sahiplerine bu durum yazılı olarak bildirilir.”İfadesinden de anlaşıldığı üzere çekiliş benzeri kampanyalar için de Milli Piyango İdaresi’ne başvuru zorunluluğu gündeme gelmektedir. Yönetmelik kapsamı dışında olup olmadığına Milli Piyango İdaresi karar verip, yazılı olarak bildirecektir. 

II. Sanal Ortam Üzerinden Piyango Düzenlenmesi

Sanal ortam üzerinden düzenlenen piyango ve çekilişlerde bir mal, hizmet tanıtımı-satışı-pazarlaması esastır. Doğrudan gelir elde etme amacıyla sanal ortamda çekiliş ve piyango düzenlenemeyeceği hüküm altına alınmıştır.  Kampanyanın hangi sanal ortam araçları üzerinden ve hangi kişi ve kuruluşlar aracılığı ile yapılacağının katılımcılara duyurulması gerekmektedir. Katılımcıdan katılım sırasında ad- soyad-adres ve katılıma ilişkin şifre veya kod numarası bilgilerinin istenmesi ve bu bilgiler esas alınarak çekilişin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. 

Çekilişi yapacak olan kurum veya kişilerin aktaracağı kişisel bilgiler bakımından TVF’nin KVKK’ya uygunluğunun denetlenmesi gerekmektedir. Bu kapsamda mevzuat uyarınca tüm idari ve teknik tedbirler alındıktan sonra kişisel verilerin işlenmesi gerekmektedir. Aksi halde 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kapsamında idari yaptırımla karşılaşılması söz konusu olabilmektedir.

III. İlan ve Reklamlarda Bulunması Gereken Hususlar

İdareden gerekli izin alınmadıkça piyangolara ilişkin tanıtımda bulunulamaz, ilan ve reklâm yapılamaz ve kampanya başlatılamaz. İlan ve reklamlarda aşağıdaki hususların bulunması zorunludur:

a) “Bu piyango Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğünün …/…./…….. tarih ve ……-…… sayılı izni uyarınca düzenlenmektedir.”,

b) “18 yaşından küçük olanlar düzenlenen piyango ve çekilişlere katılamazlar, katılmış olsalar dahi ikramiye kazanmaları halinde bu ikramiyeler verilmez.”,

c) “İkramiyeye konu olan eşya ve/veya hizmetin bedeli içinde bulunan vergiler dışındaki vergi ve diğer kanuni yükümlülükler talihliler tarafından ödenir.”

Söz konusu maddelerin bulunmadığı ilan ve reklamlar yasa ve usule aykırılık teşkil edecektir.

IV. Yasak Fiil Ve Davranışlar

Karşılığı nakit olmayan her türlü eşya ve benzeri piyango ve çekilişe yönelik Kanun Koyucunun düzenlemeleri çekiliş yolu ile dürüstlük kuralı ihlalinin önüne geçmektir. Yönetmeliğe göre çekiliş için başvuran kişi veya kurumun aşağıdaki fiil ve davranışlarda bulunması bu çerçevede yasaklanmıştır.

• İdarenin yazılı onayını almadan kampanya veya çekiliş tarihini ertelemek ya da iptal etmek.
• Taahhütlerinitam ve/veya süresi içerisinde yerine getirmemek.
• Sahteveya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenlemek, kullanmak, hileli, kurallara aykırı, eksik veya kusurlu işlem yapmak veya bunlara teşebbüs etmek.
• Kamuoyunda piyangolara duyulan güveni sarsıcı davranışlarda
• Kamu düzenini bozucu, zararlı ve kötü alışkanlıkları özendirici, genel ahlak ve adaba aykırı, halkı aldatacak veya yanıltacak şekilde reklam ve tanıtımfaaliyetlerinde bulunmak.
• Tüketici haklarını ihlal edenuygulamalarda bulunmak.
• On sekiz yaşından küçük olanlarındüzenlenen piyangoya katılamayacakları, katılmış olsalar dahi kazandıkları ikramiyelerin verilmeyeceği uyarısına piyangoya ilişkin ilan, reklam ve duyurularda açıkça yer vermemek.
• İkramiyeye konu olan eşya ve/veya hizmetin bedeli içinde bulunan vergiler dışındaki vergi ve diğer yasal yükümlülükleri üstlenmek.
• Mücbir sebep halleri hariç, ikramiyelerin karşılığını talihlilere nakden ödemek veya paraya tahvil etmek.

V. Çekiliş Sonucunu Duyurmada İzlenmesi Gereken Usul

Çekilişlerin, İdarece belirlenen veya düzenleyici tarafından belirlenmekle birlikte İdarece de uygun görülen kamuya açık mekânlarda ve isteyen herkesin rahatlıkla izleyebileceği şekilde gerçekleştirilmesi esastır. Çekilişlerin, piyangoyu düzenleyenlerin yetkililerinden oluşan bir heyet tarafından noter huzurundave İdarenin izin yazısında belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde gerçekleştirilmesi zorunludur. Gerekli görülen hallerde, İdare temsilcisi de çekilişe görevli olarak katılır.

Çekiliş sonuçlarının birden fazla ili kapsayacak şekilde düzenlenmesi halinde, Türkiye genelinde yayımlanan gazetelerden en az birinde ilan edilmesive bunların herkes tarafından kolayca görülüp okunabilecek nitelikte olması zorunludur. Çekiliş sonuçları, düzenleyici veya İdare tarafından sanal ortam üzerinden de duyurulabilir.Bu duyurularda, ikramiye kazanan numara ve/veya talihlinin ad-soyad bilgilerinin yanı sıra, ikramiyeyi alabilmek için son başvuru tarihleri, başvuru adresi, telefon veya faks numarası ile ikramiye teslimi için gerekli belge ve bilgilere de yer verilir. Çekiliş sonucunun ilan ve tebliğ edildiği tarihten itibaren on beş gün içerisinde asil talihliler, takip eden on beş gün içerisinde de yedek talihliler ikramiyelerini teslim almak üzere başvurmak zorundadırlar. İkramiyelerin, kampanya başlangıç tarihinden itibaren bir yılı geçmemek üzere daha önce bildirilen tarihte teslim edilmesi zorunludur.

Sanal ortam üzerinden yapılacak uygulamalarda dikkat edilmesi gereken; talihlilere kazandıkları ikramiye ile başvuru ve teslim süresine ilişkin tebligatın taahhütlü posta kanalıyla yapmaktır.

Sanal ortam üzerinden çekiliş yapmakta herhangi bir yasal engel yoktur. Ancak belirli kurallar çerçevesinde, izin alınmak suretiyle çekiliş kampanyası düzenlenebilecektir. Dikkat edilmesi gereken husus; İdari izin alındıktan sonra katılımcıların bilgilerinin eksiksiz kaydedilmesi olmalıdır. Bir diğer önemli husus çekilişin kampanyaya katılan herkesi kapsıyor olmasıdır. Aksi uygulamalar, yasa ve usule aykırılık teşkil edecektir. Gerek ilgili yönetmelikte gerekse tüketiciyi koruyan mevzuat çerçevesinde yapılan kampanyaların “adil, dürüst” olması gibi temel kurallara riayet edilmesi gerekmektedir. Yapılan ilanların açık ve net olmasıbu bağlamda değerlendirilecektir.

VI. Kurallara Aykırı Davrananlara Uygulanacak İdari Yaptırımlar

Kurallara aykırı davrananlara uygulanacak idari yaptırımlardan biri öngörülen şekil ve şartlara uymayan düzenleyiciler için iki yıl çekiliş ve piyango düzenleme yasağı getirilmesidir:

Karşılığı Nakit Olmayan Piyangolar ve Çekilişler Hakkında Yönetmelik md.27’ye göre: “Mücbir sebep hali ile İdarece kabul edilebilir haklı sebepler hariç olmak üzere, bu Yönetmelik hükümleri ile bu hükümler çerçevesinde İdarece yayımlanacak tebliğlere veya izin yazısında belirtilen kurallara uymayanlar ile bu Yönetmeliğin 8 inci maddesinde sayılan yasak fiil ve davranışlarda bulunan düzenleyicilere iki yıl süre ile piyango düzenleme izni verilmez.Tekerrürü halinde ise bu süre iki katı olarak uygulanır.”

Bir diğer yaptırım ise; idari izin almaksızın, çekiliş tertip edilmesi ya da izin alınarak düzenlenen çekiliş sonucunun ilan edilmemesi, taahhütlerin yerine getirilmemesi, hile yapılması gibi haller söz konusu olduğunda uygulanacak para cezasıdır. 320 Sayılı KHK.m.52 ’ye göre bu hallerde  para cezası ve iki aydan iki seneye kadar hapis cezası öngörülmüştür.

320 Sayılı KHK md.52– “Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin 41′ nci maddesinde tertip ve çekiliş düzenleme hakkı münhasıran İdareye tanınmış olan oyunları tertipleyenlerle, aynı maddenin ikinci fıkrası hükmünü ihlal edenler veya bu fıkra hükmüne göre gerekli izni almakla birlikte çekilişleri yapmayanlar veya çekiliş sonuçlarını ilan etmeyenler veya taahhütlerini yerine getirmeyenler ile talih oyunlarının oynanmasına mahsus oyun makina, araç ve gereçlerini bozanlar veya bunları bozuk olmasına rağmen kullandıranlar veya talih oyunları ile ilgili olarak her ne şekilde olursa olsun hile yapanlar hakkında yüz bin liradan on milyon liraya kadar ağır para cezası ve iki aydan iki seneye kadar hapis cezası hükmolunur.”

Uygulamada; Milli Piyango İdaresi tarafından öncelikle illegal çekiliş ve benzeri kampanyalar düzenlediği tespit edilen kuruma; ilgili çekiliş veya karşılıksız kazandırmanın durdurulması ile ilgili tebliğde bulunulmaktadır. Söz konusu çekiliş veya kampanyanın durdurulmaması halinde ise Milli Piyango İdaresi hukuk servisince cezai işlemlerin uygulanması için, kurumun yetki çevresindeki mülki amirliğe bildirimde bulunulmakta ve mülki amirlikçe gerek görülmesi halinde yasal işlemler başlatılmaktadır.

VII. Sonuç

Dolayısıyla kişi veya kurumların karşılığı nakit olmayan her türlü eşya üzerinden çekiliş tertip edilebilmesi için ilgili yasal düzenlemelere uygun olarak Milli Piyango İdaresi’ne başvuruda bulunması gerekmektedir. Yapılacak her türlü başvuru için ise yasada öngörülen güncel teminat bedeli ve izin bedelinin yatırılması gerekmektedir. Yasal düzenleme ile sanal ortam üzerinden gerçekleştirilen çekilişlere sıkı şartlar getirmiş olması, düzenlenen şartlara uygun başvuru yapmayı mecburi kılmaktadır. Aksi halde söz konusu kişi ve kurumlar yasadan doğan tüm risklere ve yasanın öngördüğü cezai sorumluluğun ağırlığına katlanmak durumunda kalacaklardır.