TTK 671.maddeye göre, poliçe üzerinde bulunması gereken unsurlar kısaca şu şekildedir:

• Poliçe hangi dilde keşide edilmiş ise senet metni içerisinde o dildeki “Poliçe” kelimesinin karşılığı,
• Belirli bir vadede ödenmesi taahhüt edilen kayıtsız şartsız havaleyi,
• Muhatabın adı,
• Vade,
• Ödeme yeri,
• Kime veya kimin emri havalesine ödenecekse onun adı,
• Düzenleme yeri ve tarihi,
• Keşidecinin imzası,

TTK 776.madddeye göre ise, uygulamada senet olarak adlandırılan, bono üzerinde bulunması gereken unsurlar ise şu şekildedir:

• Bono hangi dilde keşide edilmiş ise senet metni içerisinde o dildeki “Bono” kelimesinin karşılığı,
• Belirli bir vadede ödenmesi taahhüt edilen kayıtsız şartsız ödeme vaadini,
• Vade,
• Ödeme yeri,
• Kime veya kimin emri havalesine ödenecekse onun adı,
• Düzenleme yeri ve tarihi,
• Keşidecinin imzası,

TTK 780.maddeye göre, çek üzerinde bulunması gereken unsurlar ise şu şekildedir:

• Çek hangi dilde keşide edilmiş ise senet metni içerisinde o dildeki “Çek” kelimesinin karşılığı,
• Kayıtsız ve şartsız bir borcun ödenmesine dair havaleyi,
• Muhatabın ticaret unvanı,
• Ödeme yeri,
• Düzenleme yerini ve tarihi,
• Düzenleyenin imzası,
• 6728 sayılı Torba Kanunun 72. maddesi ile TTK’ye eklenen geçici madde hükmüne göre karekod ve seri numarası,

Yukarıdaki şekilde belirtilen kambiyo senetlerinin unsurları bakımından, kanun koyucu tarafından bazı unsurların noksanlığı halinde evrakın kambiyo senedi hükmünü kaybetmeyeceği, bazı unsular için evrakın türünün değişeceği, bazı unsurlar için ise tamamen kambiyo senedi hükmünü kaybedeceği öngörülmüştür.

Poliçe, bono ve çekte ortak olarak zorunlu olan unsurlar, kayıtsız şartsız bir borç ikrarı, kambiyo senedinin adının senet metninde bulunması, muhatap veya keşidecinin adı, keşidecinin imzası, kime veya kimin emri havalesine ödeneceği ibaresi, düzenleme yeri ve tarihidir.

Unsur Eksikliğinin Sonuçları

TTK Madde 672, 777, 781’in 1. Fıkrasında açıkça belirtildiği üzere 2, 3 ve 4. fıkrada sayılan unsurlardan herhangi birinin eksikliğinde evrak “kambiyo senedi” olma niteliğini kaybetmektedir. Dolayısıyla zorunlu unsurlar kambiyo senedinin olmanın olmazsa olmaz (Conditio sine qua non) unsurlarındandır. Ayrıca senet metninde kambiyo senedinin türü yazılmaması halinde senet niteliği tam olarak kaybolmamakta, yalnızca tür değiştirmektedir. Poliçe metninde “poliçe” ibaresinin bulunamaması halinde emre yazılı havale, bono metninde “bono” ibaresinin bulunmaması halinde emre yazılı senet, çek metninde “çek” ibaresinin bulunmaması halinde havale olarak adlandırılan kambiyo senedi gücü bulunmayan kambiyo senedi benzer senetlere dönüşüm gerçekleşir.[2]

Herhangi bir senedin kambiyo senedi niteliğini kaybettiği durumlarda söz konusu senetler:

1. TTK tarafından kambiyo senetlerine tanınan bazı haklardan mahrum kalır.

• • Senet hamilleri ciranta ve muhataba başvuru hakkını kaybederler.
  • Ödeme için ibraz hakkını kaybeder.
  • Kanunen emre yazılı kambiyo senetlerinde devir, rehin ve tahsil amacı sağlayan ciro ile zilyetliğin devri hükümleri değil alacağın temliki hükümleri uygulanır.

2. TTK madde 827 gereğince emre yazılı havaleler kabule arz edilemezler.

3. TTK madde 829 ve 830/2 uyarınca İİK Madde 167 – 176 arasında düzenlenmiş olan kambiyo senetlerine özgü takip usulü uygulanamaz.[3]

4. HMK madde 202/2 kapsamında şartlara sahip ise yazılı delil başlangıcı statüsüne gelir.[4]

5. Ceza Hukuku kapsamında kambiyo senetleri TCK 210 kapsamında “Resmi Evrak” niteliğinde sayıldığından bu evraklar suç konusu edildiği takdirde yaptırımı daha ağır olacaktır. Ancak eldeki senet kambiyo senetlerinin zorunlu unsurlarını içermemekte ise failin suçun nitelikli halinden cezalandırılması mümkün olmayacaktır.[5]

6. Kambiyo senedi niteliği taşıyan bir kıymetli evrak bakımından hamil, cirantalar avalistler, muhatap (poliçe ve çek bakımından) ve keşideciye karşı kanun tarafından verilen imtiyazlı başvuru haklarını;a. Düzenleyene karşı ileri sürebileceği talepler bakımında vade tarihinden itibaren 3 yıl,
   b. Kendisinden önce gelen müracaat borçlularına karşı ileri sürebileceği talepler bakımından vade tarihinden itibaren 1 yıl,
   c. Ödeyen müracaat borçlusunun kendisinden önce gelen müracaat borçlularına karşı ileri sürebileceği talepler bakımından vade tarihinden itibaren 6 ay; içerisinde kullanabilirken kambiyo senedi niteliğine haiz olmayan evraklarda bu hüküm uygulanmaz.

[1] ÜLGEN/HELVACI/KAYA/NOMER Kıymetli Evrak Hukuku,101.

[2] POROY/ TEKİNAY. Kıymetli Evrak Hukuku Esasları. Vedat Kitapçılık: İstanbul, 2019. Ss. 300

[3] Bu konuda ilgili yazılar Bkz. PULAŞLI Kıymetli Evrak Hukuku Esasları, 134. ÜLGEN/HELVACI/KAYA/NOMER Kıymetli Evrak Hukuk,135, POROY/TEKİNLAP Kıymetli Evrak Hukuku Esasları, ss. 300.

[4] “Zamanaşımına uğramış çekler yönünden kambiyo hukukundan kaynaklanan haklar yitirilse de arada temel ilişkinin bulunması halinde bunlara yazılı delil başlangıcı olarak dayanılabilir ve alacağın her türlü delil ile kanıtlanması olağandır.” 19. HD 04.11.2004, 9686/11034( Legal HD 2004/24 s.3593)

[5] KOCA/ ÜZÜLMEZ Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler Ss. 720.